Nawozy azotowe
Nawozy azotowe działają głównie na wzrosty roślin, do nich należą:
Obornik – jest to nawóz bardzo bogaty w azot, przez to działa głównie na bujniejszy wzrost drzew owocowych. Z tego powodu nie należy go stosować pod drzewa młode, które po posadzeniu zbyt bujnie rosną a nie owocują wcale. Jest za to znakomitym nawozem łącznie z fosforową mierzwą dla drzew owocowych starszych już owocujących. Znakomite działanie obornika zmieszanego razem z nawozem końskim jest powszechnie przez hodowców wypróbowane i stwierdzone. Nawozy te na pół przegniłe razem z dodaniem pomocniczych mineralnych, na przykład: tomasówki, kainitu lub nadfosforanów, znakomicie użyźniają każdy grunt w sadzie. Obornik świeży jest najlepszą mierzwą na ziemie suche piaszczyste bo zawiera w sobie bardzo wiele wody i amoniaku. Należy dawać go najmniej, około jednego wozu na 4 metry kwadratowe, wywozić na jesieni, natychmiast roztrząsać i miałko przyorywać. Nie przyorany zaraz po rozrzuceniu na polu utrącą wiele azotu, który pod postacią amoniaku uchodzi jako gaz w powietrze. Obornik nawet w świeżym stanie zastosowany może być od razu pod drzewa owocowe, zwłaszcza dany na jesieni, nigdy im nie szkodzi. Rośliny i drzewka zasilone świeżym obornikiem zaczynają bardzo szybko i silnie rosnąć.
Nawóz koński jest znakomitą mierzwą azotową na grunty gliniaste i piaszczyste. Na ścisły grunt gliniasty dobry jest nawóz stajenny słomiasty a na grunt lżejszy trzeba dawać tylko sam drobny przegniły z gnojem. Wszędzie jak najlepsze wyniki osiągają hodowcy, jeżeli oba nawozy, koński z bydlęcym zmieszają razem i poddadzą przegniciu. Taka na pół przegniła mieszanina zalecana jest na każdy rodzaj gruntu. Dawać w podorywkę na jesieni w stosunku jednego lub dwóch wozów na każde 4 metry kwadratowe.
Gnojówka z obór i ze stajni jest najlepszym i najbogatszym nawozem azotowym działającym dosyć energicznie na wzrosty. Nawóz ten jest wyjątkowo dobrym do zasilań drzew starszych już owocujących a zbyt tępo rosnących w czasie owocowania. Kilkakrotne zasilanie gnojówką drzew w czasie większego urodzaju zapobiega opadaniu owoców. Owoce na drzewach w ten sposób zasilanych wyrastają znacznie większe i zabarwiają się lepiej. Zasilanie gnojówką drzew owocowych najlepiej stosować wcześnie na wiosnę i przez lato, w czasie wzrostu lub owocowania, rozlewając ją pod koronami.
Odchody ludzkie – bardzo bogaty nawóz azotowo-fosforowy, łatwo rozpuszczalny w wodzie i tym sposobem gotowy do przyjęcia przez rośliny. Drzewa i w ogóle wszelkie krzewy i rośliny owocowe, jak agresty, maliny, truskawki itp., zasilone tą mierzwą rodzą znakomicie. Nawóz ten wybornie działa na bujny wzrost i obfite owocowanie. Można mierzwić odchodami w każdej porze, lecz najlepiej rozlewać je na podorywkę w zimie. Na wiosnę można stosować je jedynie przekompostowane z miałem torfowym lub z nawozem końskim. Nawozy te znakomicie zasilają każdy rodzaj gruntu. Na gruntach mokrych gliniastych, w sadach trzeba stosować je dosyć ostrożnie, bo wylane za blisko drzew po wodują niekiedy, że niektóre drzewa podlegają chorobie raka.
Krew świeża i suszona – nawóz azotowo-fosforowy działający bardzo silnie na wzrost drzew i w ogóle wszelkich krzewów i roślin owocowych jest nawozem bardzo silnym w działania, przez to należy dawać go ostrożnie, aby drzewom nie zaszkodzić. Nawóz ten należy rozsiewać równo pod drzewami przed samym kopaniem lub oraniem ziemi. Krew świeżą należy rozcieńczać 8 – 10-krotnie wodą i stosować przeważnie późno na jesieni a jeszcze lepiej rozlewać w zimie na podorywkę. Krew świeżą na wiosnę używać tylko jako słaby roztwór do podlewania starszych drzew, bo drzewa młode zasilone świeżą krwią zbyt cierpią od kretów. Krew w świeżym stanie dodana wprost do ziemi dla pomierzwienia młodych drzew owocowych, widocznie sprzyja także zagnieżdżaniu się wielkiej ilości glizd i rozmaitego robactwa. Za glizdami i robactwem natychmiast zjawiają się poczciwe krety, które właśnie karmią się tylko wszelkim robactwem żyjącym w ziemi i żywiącym się głównie korzeniami drzewek i roślin uprawianych. W poszukiwaniu ulubionych przysmaków krety ryją bardzo wiele nor podziemnych i tym sposobem mogą młodsze drzewka, słabo jeszcze ukorzenione, zasuszyć.
Opiłki rogowe – znakomity nawóz azotowy powolnie rozkładający się w ziemi, trwa długo i dodany nawet w większej ilości nie szkodzi korzeniom drzew owocowych. Można opiłki rogowe stosować na każdą ziemię, dawać na jesieni do podorywki. Nawóz ten bardzo silnie wpływa na bujny wzrost drzew owocowych.
Mączkę rogową otrzymuje się z opiłek lub nawet samego rogu, kopyt itp., rozprażonych do stanu skruszenia w silnym cieple lub kwasie siarczonym i zmielonych na miałką mączkę. Mączka rogowa ta jest więcej kaszkowata, ma tę własność, że po rozprażeniu róg staje się bardzo łatwo rozpuszczalny w wodzie przez to zaraz może służyć do zasilenia roślin lub drzewek. Bardzo silny i bogaty w azot nawóz ten najchętniej stosowany bywa na wiosnę do mierzwienia drzew owocowych krzaczastych. Mączkę rogową należy dawać wcześnie na wiosnę przed samym spulchnianiem ziemi.
Na ziemiach mokrych gliniastych wypróbować stopniowo działanie tej mierzwy, bo zdarzają się nieraz wypadki, że po tym nawiezieniu u niektórych odmian objawia się rak. Stwierdzono również, że jabłonie: reneta landsberska, kanadyjska, blencheimska, królowa renet, brzoskwiniowe i grusze: diuszesa angoulemska, salisbury, duanna zimowa, topka pękata, proboszczówka, pstrągówka itp., zasilane obficie mączką rogową lub saletrą chilijską, bardzo silnie podlegały chorobie raka.
Siarczan amonu – najbardziej silnie działający nawóz na wzrosty, zawiera bowiem około 20% azotu amoniaku rozpuszczalnego w wodzie. Nawóz ten w postaci białej mączki otrzymuje się chemicznie z węgla kamiennego przy fabrykacji gazu. Mierzwić nawozem tym wcześnie na wiosnę rozsiewać go po powierzchni ziemi przed samym bronowanim lub przekopywaniem. Siarczan amonu można stosować na każdy rodzaj gruntu, byle nie na zbyt mokry, w którym azotany szybko rozpuszczają się i bardzo łatwo przeciekają w głąb. Nawóz ten jest bardzo silnie i szybko działający, przez to należy ostrożnie z nim postępować, lepiej dawać go kilka razy w mniejszych dawkach i odstępach co trzy tygodnie.
Saletra chilijska – nawóz bardzo bogaty w azot zawiera go około 15% rozpuszczalnego w wodzie. Saletrę należy stosować na wiosnę, głównie dla silniejszego pobudzenia roślin do wzrostu. Przy mierzwieniu saletrą należy uwzględniać to, że ona bardzo szybko rozpuszcza się w wodzie. Należy rozsiewać ją po powierzchni i nie pokrywać wcale ziemią, ponieważ pod wpływem wilgoci parującej z ziemi powoli rozpuści się ona dostatecznie i przecieknie głębiej do gruntu. Na ziemie gliniaste zbyt wilgotne z wodą zaskórną saletry chilijskiej stosować w większej ilości nie można, bo zbyt szybko rozpuszcza się i przecieka do warstw głębszych i tym sposobem mogłaby tam uszkodzić korzenie roślin. Na gruntach piaszczystych lekkich, suchych, dawkę saletry rozdzielić na kilka razy i saletrować po trochu co 2 – 3 tygodnie, w okresie wegetacyjnym drzewek. Saletrę dawać wtedy, kiedy potrzeba zasilić słaby wzrost uprawianych roślin.
Saletra chilijska jest bardzo dobrym nawozem azotowym, działa szybko, lecz nie trzeba nią zasilać więcej ponad 2 – 3 razy w jednym okresie, albowiem rośliny tylko z początku chciwie ją przyjmują, a później coraz gorzej.
W sadzie i w szkółkach należy strzec się bardzo, aby zbyt nie przesycać gruntu saletrą, albowiem na takich ziemiach drzewa co prawda bardzo silnie rosną, lecz łatwiej podlegają chorobie raka i gumowaniu.